بیش فعالی نوعی اختلال رشدی در سنین پایین محسوب می‌شود که از کودکی افراد را به خود درگیر می‌کند. این عارضه می‌تواند کودک را با چالش‌هایی از جمله تحرک بیش از اندازه، نقص توجه و ناتوانی در تمرکز مواجه کند. در نخستین گام والدین برای ارتقای کیفیت زندگی فرزندشان لازم است علائم بیش فعالی را بشناسند و برای برطرف شدن نگرانی‌ها به یک متخصص مراجعه نمایند. در واقع شما زمانی می‌توانید این اختلال را در فرزندتان کشف کنید که نشانه‌های آن را بدانید. جهت اطلاع از این موضوع مهم با ما همراه باشید.
بررسی دلایل بیش فعالی
بیش فعالی یا ADHD به رفتارهایی در افراد گفته می‌شود که می‌تواند تاثیرات منفی بر عملکرد آنها بگذارد. یعنی کودکان با روبرو شدن با علائم این اختلال در حوزه‌های مختلف تحصیلی، اجتماعی و روابط خود دچار مشکل می‌شوند. با آنکه هنوز به طور دقیق علت بیش فعالی در کودکان معلوم نیست؛ اما فاکتورهای مختلفی می‌توانند بر به وجود آمدن این اختلال تاثیرگذار باشند. به گفته محققان دوپامین به عنوان یک ماده شیمیایی موثر بر فعالیت‌های مغز انسان در کودکان مبتلا به بیش فعالی کاهش می‌یابد. بنابراین این عامل به همراه کاهش حجم قشر خاکستری مغز می‌توانند از دلایل اصلی به وجود آمدن بیش فعالی باشند. با این حال اگر بخواهیم به طور دقیق‌تر دلایل بیش فعالی را بررسی کنیم، می‌توانیم از عوامل متعدد زیر نام ببریم:
فاکتور ژنتیک
یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که می‌تواند در ابتلای کودکان به بیش فعالی موثر باشد، عامل ژنتیک است. در حقیقت اگر بستگان درجه یک افراد با این اختلال دست و پنجه نرم کنند، احتمال ابتلا بیشتر خواهد شد؛ بنابراین از وراثت و ژنتیک می‌توان به عنوان یک عامل مهم نام برد.
عوامل اکتسابی
گاهی وقت‌ها فاکتورهای اکتسابی مانند محیط زندگی، نحوه تربیت و … می‌توانند سبب ابتلای افراد به بیش فعالی شوند. در واقع این عامل ممکن است در ظهور علائم نقش داشته باشد.
عامل اعصاب شناختی
چنانچه زودتر علائم بیش فعالی را در کودک خود شناسایی کنید، راحت‌تر می‌توانید با آثار ناشی از آن مقابله کنید. همانطور که اشاره کردیم وجود تغییراتی در ساختار مغز این افراد نسبت به کودکان عادی می‌تواند باعث پیش فعالی شود. هرچند آسیب‌های مغزی نیز تاثیرگذار هستند.
عوامل مربوط به بارداری
گاهی اختلال ADHD در کودکان در نتیجه زایمان زودرس و وزن کم نوزاد هنگام تولد است. به علاوه اگر مادر در دوران بارداری ناپرهیزی کرده و به مصرف سیگار و الکل ادامه دهد، احتمال ابتلای کودک به بیش فعالی افزایش می‌یابد.
علائم بیش فعالی
از بیش فعالی می‌توان به عنوان یک اختلال شایع در سنین پایین یاد کرد؛ به طور دقیق‌تر کودکان ممکن است در سنین کمتر از ۷ سال و نوجوانان در دوران بلوغ با علائم بیش فعالی مواجه شوند. در حقیقت این اختلال با یک سری از علائم همراه خواهد بود که کودک باید حداقل یک سری از آنها را داشته باشد تا بتوان نام بیش فعالی بر آن نهاد. در ادامه به یک سری از نشانه‌ها خواهیم پرداخت:
توجه متمرکز بر خود
یکی از مهم‌ترین علائم بیش فعالی در کودکان، داشتن تمرکز زیاد بر نیازها و خواسته‌های خود است؛ یعنی این افراد بر خلاف افراد عادی بیش از حد به نیازهای خود توجه می‌کنند و اغلب نسبت به خواسته‌های اطرافیان بی‌توجهی کرده و آنها را نادیده می‌گیرند. برای مثال ممکن است کودک مبتلا به این اختلال هیچ اعتقادی به منتظر ماندن برای رسیدن نوبت خود در یک بازی نداشته باشد یا سعی کند فعالیت و بازی سایرین را قطع کرده و خواسته خود را پیش ببرد.
رها کردن فعالیت‌ها به صورت ناتمام
از دیگر علائم و نشانه‌های بیش فعالی می‌توان به عدم تمام کردن کارها و فعالیت‌ها اشاره کرد. کودکان مبتلا به بیش فعالی دوست دارند که مشغول کارهای زیادی شوند. بنابراین برای آنکه به کار دیگری نیز برسند، بدون اتمام فعالیت قبلی، مشغول به فعالیت دیگری می‌شوند. برای مثال کودک ممکن است در حالی که نوشتن تکالیف خود را آغاز کند، به چیز دیگری توجه کرده و آن را ناتمام رها نماید.
ناآرامی
معمولا در کودکان مبتلا، ناآرامی دیده می‌شود. این کودکان عمدتا از آرام نشستن روی یک صندلی بیزار هستند و در صورت نشستن در صندلی نیز برای رهایی از این اجبار ممکن است کارهای تعجب برانگیزی انجام دهند. در کل این کودکان دویدن و رفتن به این طرف و آن طرف را به ساکت نشستن ترجیح می‌دهند.
عدم توانایی در کنترل احساسات
از دیگر علائم بیش فعالی در کودکان می‌توان به ناتوانی در کنترل احساسات و هیجانات اشاره کرد. به بیانی آنها ممکن است حتی بدون داشتن دلیل موجهی احساسات شدیدی از خود بروز دهند. برای مثال ناگهانی خوشحال یا خشمگین شوند. البته برای بهبود این نشانه والدین در صورت سکونت در تهران می‌توانند از بهترین کاردرمانی غرب تهران؛ کلینیک پازل کمک بگیرند و راهی جهت کنترل احساسات کودک خود پیدا نمایند.
خیال پردازی
برخی از کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است به جای پرحرفی، خیال پردازی را ترجیح دهند. گویی که متعلق به دنیای دیگری هستند! به عبارتی آنها نسبت به اتفاقات پیرامون خود بی‌تفاوت بوده و عکس‌العملی به آنها نشان نمی‌دهند.
فراموش کار بودن
کودکان مبتلا نسبت به کودکان عادی فراموشکارتر هستند. برای مثال ممکن است فعالیت‌های نسبتاً مهم همچون انجام تکالیف خود را فراموش می کنند.
بروز اشتباهات و ناتوانی در مسئولیت‌پذیری
کودک مبتلا به این اختلال با مشکل عدم تمرکز مواجه است؛ در نتیجه ممکن است نتواند در انجام کارهایی که به او سپرده شده موفق باشد. این مسئله هیچ ربطی به کمبود هوش کودک ندارد؛ بلکه وجود بیش فعالی سبب این مشکل شده است.
ناتوانی در تمرکز
همانطور که اشاره کردیم کودکان بیمار نسبت به کودکان عادی از مشکل عدم تمرکز رنج می‌برند. آنها به دلیل ناتوانی در تمرکز نمی‌توانند برخی از کارهایشان را با موفقیت پیش ببرند. مثلاً ممکن است در تماس چشمی با دیگران یا انجام تکالیف و مشق‌هایشان مشکلات متعددی داشته باشند.
مشکل در اولویت بندی
یکی دیگر از علائم بیش فعالی، مشکل در الویت‌بندی یا سازماندهی است. کودکان مبتلا معمولاً نمی‌توانند بین کارهای خود اولویت‌بندی درست و مناسبی انجام دهند. برای مثال آنها ممکن است تکلیف مربوط به یک کار تشویقی را نسبت به انجام تکالیف واجبشان در اولویت بیشتری قرار دهند.
اصول مراقبت و نگهداری از کودکان بیش فعال
همانطور که اشاره کردیم کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی ممکن است با علائم متعددی روبرو شوند که این علائم، ارتباط با آنها را حساس‌تر می‌کند؛ یعنی شما به عنوان والدین یا یکی از اطرافیان این کودکان باید اصول مراقبت و نگهداری را رعایت نمایید. در حقیقت باید بدانید که بروز رفتارهای سختگیرانه و پرخاشگری با این کودکان به جای آنکه نتایج مثبتی به بار آورد، می‌تواند منجر به رفتارهای نادرست از سوی کودک شما شود.
بنابراین به جای تکیه بر این رفتارهای اشتباه لازم است رویکردهای درست و کارآمد را از سوی کارشناسان مربوطه فرا بگیرید. معمولاً تعیین انتظارات معقول و پاداش گذاشتن برای رفتارهای مثبت کودک کارآمد خواهد بود. کارشناسان بهترین گفتاردرمانی در تهران عمدتاً پیشنهاد می‌کنند که مجازات کودک به دلیل انجام رفتارهای ناسازگار که تحت کنترل او نیست را کنار گذاشته و به جای آن گفت و گوی مسالمت‌آمیز با کودک را به کار ببرید.
متاسفانه بسیاری از کودکان بیمار به دلیل عدم موفقیت در انجام کارها، مرتکب شدن کارهای نادرست و ناتوانی در ارتباط با سایرین مورد سرزنش قرار می‌گیرند. این اتفاق می‌تواند سبب کاهش عزت نفس کودک بیش فعال شود و در ذهن او هک کند که نسبت به همسالان خود بی‌ارزش است؛ اما شما به عنوان یک والد آگاه باید در جهت افزایش عزت نفس کودک خود تلاش کنید. برای مثال لازم است کارهای مثبت او را بولد کرده تا هم تشویق شده و هم احساس بی‌ارزشی نکند.
راهکارهای کنترل و مدیریت بیش فعالی
کودکان مبتلا به بیش فعالی نیز می‌توانند با گذشت زمان و به کارگیری اصول خاصی مهارت‌های سازگاری خود را ارتقا دهند. البته اینکه آنها بتوانند در زمینه‌های مختلف زندگی موفق‌تر عمل کنند، وابسته به کنترل و مدیریت درست است. در واقع اگر واقعاً می‌خواهید به کودک خود کمک کنید، لازم است راهکارهای حمایتی و مدیریت درست را پیش بگیرید. خوشبختانه امروزه شاهد پیشرفت تکنولوژی در جهت بهبود مدیریت کودکان بیش فعال هستیم. این خبر خوب نشان می‌دهد که می‌توان با رعایت تکنیک‌هایی گامی در جهت بهبود و مدیریت بیش فعالی برداشت. چنانچه با انجام تست بیش فعالی کودکان متوجه شدید که فرزندتان به این عارضه مبتلا است، لازم است راهکارهای کنترل و مدیریت بیش فعالی را به کار ببرید تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کنید. برخی از راهکارهای موثر در کنترل بیش فعالی کودکان و البته بزرگسالان شامل موارد زیر هستند:
برنامه‌ریزی هدفمند برای مبتلایان
برای کمک به فرزندتان می‌توانید یک برنامه روزانه هدفمند تهیه نمایید. سعی کنید در این برنامه برای انجام هر فعالیتی وقت معینی را قرار دهید تا همه چیز برای کودک مشخص باشد. البته نباید در این برنامه تنها به وظایف و فعالیت‌های فرد اشاره شود؛ بلکه باید در برنامه ایجاد شده تعادل مناسبی بین اوقات فراغت و زمان انجام فعالیت‌ها برقرار شود؛ به بیانی لازم نیست کار را برای فرد سخت کرده و تنها به کارها پرداخته شود.
به کارگیری تکنیک‌هایی برای افزایش تمرکز
همانطور که اشاره کردیم یکی از علائم بیش فعالی عدم تمرکز است. برای آنکه تمرکز و توجه فرزند شما افزایش یابد، می‌توانید او را به انجام روش‌هایی همچون تمرینات مدیتیشن تشویق کنید. انجام این تمرینات به طور مکرر می‌تواند توجه فرزند شما نسبت به مسائل گوناگون را افزایش دهد.
ایجاد یک محیط آرام
اگر کودک شما همواره در محیط‌های پر هیاهو یا نور زیاد باشد، نمی‌تواند به قوانین لازم پایبند باشد. بنابراین پیشنهاد می‌شود که یک محیط آرام و امن را برای فرد مبتلا در نظر بگیرید.
کنترل اضطراب
لازم به ذکر است بدانید که استرس برای بیش فعالی سم است! از این رو لازم است با متخصصان کاردرمانی ذهنی در تهران یا هر شهری که ساکن هستید مشورت کرده و ترفندهای مناسب برای مدیریت استرس را به کار ببرید.
وقت گذراندن با حامیان کاربلد
افراد مبتلا به بیش فعالی باید با افرادی در ارتباط باشند که بتوانند احساس آرامش بیشتری به آنها بدهند. خانواده‌ها نقش مهمی در مدیریت این اختلال دارند؛ بنابراین لازم است اعضای خانواده حواسشان به کودک مبتلا باشد و از همه لحاظ او را حمایت کنند.
کلینیک پازل؛ معتبرترین مرکز کاردرمانی ذهنی در تهران
بیش فعالی اختلالی نیست که با افزایش سن به صورت اتوماتیک درمان شود؛ بلکه در صورت بی‌توجهی به این اختلال مشکلات متعددی تا آخر عمر با فرد باقی می‌مانند. علائم بیش فعالی شامل عدم تمرکز، توجه زیاد به نیازهای خود، رها کردن فعالیت‌ها به صورت نیمه تمام، ناآرامی، ناتوانی در کنترل احساسات، خیال پردازی و … هستند که به طور مفصل در رابطه با آنها صحبت کردیم.
خانواده به عنوان موثرترین بخش از زندگی یک کودک مبتلا می‌تواند نقش بسزایی داشته باشد. در واقع اعضای خانواده با انجام تکنیک‌های کنترل و مدیریت بیش فعالی می‌توانند در بهبود حال کودک سهیم باشند. در صورت مواجه شدن با نشانه‌های این بیماری برای کمک به کودک مبتلا به بیش فعال می‌توانید به کلینیک پازل به عنوان معتبرترین مرکز کاردرمانی ذهنی در تهران مراجعه نمایید. متاسفانه اگر رسیدگی‌های لازم را انجام ندهید، فرد مبتلا به تدریج ممکن است به ناچار با مشکلات دیگری همچون افسردگی، عدم کنترل استرس، کمبود اعتماد به نفس و … نیز دسته و پنجه نرم کند که در چنین وضعیتی اوضاع خراب‌تر خواهد شد.
